چه عواملی درگرایش نوجوانان وجوانان به نماز موثرند

خانواده : آموزش نماز پرورش روحیه مذهبی مناسب برای اقامه آن ابتداء ازخانه شروع می شود وخانواده نقشی مهم درانتقال فرهنگ نماز ازخود بروز می دهد آنچه درمورد فرزند درگرایش به نماز مهم است وجود انگیزه است وآنچه درتربیت وآموزش نماز اهمیت دارد رسوخ روح معنوی نماز به اعماق دل اوست نه تحمیل شکل وقالب به او ، زمانی آموزش نماز به توفیق می انجامد وقرین موفقیت می شود که بااحساس خوشایند همراه باشد بدون تردید همه انسانها به طور فطری استعداد وگرایش به نیایش دارند اما آنچه درباره کودکان ونوجوانان مهم است چگونگی روشهای آموزش ونحوه انتقال این ارزشهاست.آداب وعبادتهای مذهبی چون پاسخی به عالی ترین نیازهای معنوی است اگر به طور طبیعی وباجلب رضایت قلبی جوانان ارائه شود احساسی خوشایند درآنان برمی انگیزد وآنان رابه راحتی جذب می کند چراکه احساسات وعواطف مهمترین نقش رادرتکوین ، رشد وپرورش شخصیت جوان دارند. یادگیری بیشتر رفتارها وگفتارهای کودکان ونوجوانان براساس مشاهداتی است که نسبت به اعمال والدین دارند ونیز احساسی که فضای ارتباطی خانواده درآنها پدید می آورد دراین امر موثر است. درکانون خانواده است که گرایش دینی افراد تقویت می شود وخمیر مایه ی شخصیت مذهبی درآنان تکو.ین می یابد درهمین مکان است که رغبتها ، احساسات خوشایند وناخوشایند ، رفتارهای متعادل ونامتعادل ونگرشها وباورهای درست یاغلط منعقد می گردد. امام علی (ع) می فرماید : قلب نوجوان همچون زمینی خالی است هربذری درآن افکنده شود می پذیرد من پیش ازآنکه دلت سخت گردد وفکرت  مشغول شود به ادب وتربیت تو مبادرت کردم بسیاری ازرفتارها وگرایش های کودک ونوجوان ازقبیل گرایش به نماز وروزه ، شرکت درکارهای خیر واهمیت دادن به وظایف تکالیف دینی ، غالباً متاثرازتجارب خوشایند تربیتی آنان درخانه وخانواده است خانواده بایدتلاش کند که آموخته ی مذهبی کودکان باتجارب واحساسات خوشایندی شکل بگیرد سعه ی صدر ، ابراز احساس خرسندی وروحیه رضایتمندی ، گرایش به احساسات مذهبی رابرای کودکان  گوارامی سازد براین اساس زیباترین وخوشایندترین حالات واوقات کودکان ونوجوانان درخانواده زمانی است که پدرومادر آماده اقامه نماز می شوند آنگاه که کودک همه شادی ونشاط رادرچهره ی برافروخته  وشادمان اطرافیان خویش مشاهده می کند خانواده ها  می توانند بسیاری ازرفتارهای مطلوب واحساسات خوشایند دوست داشتنی خودرا به طور غیر مستقیم درقالب ارزشها واحکام دینی وازطریق
بهره گیری ازالگوهای رفتاری دروجود کودکان ونوجوانان تثبیت کنند زمانی که نوجوان الگوهای رفتاری مطلوب خویش رادرموقعیتها وشرایط مختلف زندگی ، دررفت وآمدها وبرخوردهای بستگان ودوستان وازجمله حضور آنان درصفوف نماز جماعت مشاهده می کند ، احساس شادمانی ، شوق وشعف سراسر وجودش رافرا می گیرد وعمیقاً نسبت به رفتارآنها کنجکاو می شود وازآنان الگو می گیرد مهیاکردن چنین فضایی بخصوص اگر همراه بامشارکت فعال کودکان ونوجوانان وهمسالان آنان باشد برایشان بسیار دلنشین ودلپذیراست وهمین امر بتدریج گرایش به امورمذهبی وروحیه ی اجتماعی رادرآنان تقویت می کند باید برای تعلیم نماز وتربیت روحیه ی معنوی زمینه سازی کرد وهمه جوانب وابعاد گوناگونی قضیه رادرنظرگرفت وکوشید تاهمه عوامل مهم دست اندرکار وتاثیرگذار ازوحدت وهماهنگی لازم برخوردار باشند.

 مدرسه :

درمدرسه نیز هنگامی که نوجوانان وجوانان درموقعیتهای مختلف اوقات تحصیل وهنگام شنیدن اذان ، مشاهده می کنند که معلمان ومربیان بی هیچ تکلیفی مشتاقانه به سوی نماز می شتابند دراثر احساس همانند سازی به شوق ورغبت درمی آیند وبه اقامه نماز گرایش فزونتری پیدامی کنند .بهتراست درمدرسه قبل ازشروع نماز ویاحتی قبل ازرفتن به نماز هفتگی جمعه برنامه تدارک دیده شود که زمینه ساز احساس خوشایند برای دانش آموزان باشد، تا عزم و اراده و رغبت و انگیزه ی لازم برای انجام این فریضه ، با طیب خاطر در آنان پدید آید. هر قدر شخصیت الگوهای تربیتی و پرورشی برای دانش آموزان ، محبوب و دوست داشتنی باشد تاثیر پذیری آنها افزایش می یابد. روشن است که هرگز نباید به اجبار و تحمیل و فشار دانش آموزان را به انجام فریضه نماز وادار کنیم . در عوض شایسته است بیش از هر چیز ، جاذبه های رفتار خود را در بیان ارزشها، با فراهم کردن مقدمات نماز افزایش دهیم اگر چنین فضایی بر مدارس حاکم باشد ، روحیه معنوی دانش آموزان افزایش می یابد و در نماز خانه مدرسه ارتباط شوق آمیز همسالان گسترش پیدا می کند . بیان قصه های لطیف و خاطره های زیبا و اجرای نمایشنامه های دل انگیز با زبانی شیرین و دوست داشتنی برای ارائه احکام و روشهای اخلاقی و نما سازی و تصویر سازی از ارزشها و رفتار انسانهای وارسته و رهبران و اسوه های مذهبی تاثیرات بسیار در یادگیری و گرایش و پایبندی نسبت به ارزشهای مذهبی و فهم درست از اقامه حقیقی نماز، در بین دانش آموزان به جای خواهد گذاشت. برپایی نماز در مدارس، همراه با معلمان ، مربیان و مدیر و همچنین اقامه نماز و یا برگزاری آن در مجامع عمومی می تواند برای دانش آموزان دل انگیز و به یادماندنی باشد.

 رسانه ها:

رسانه ها فن آوری عظیمی هستند که دنیای ما را به تسخیر خود در آورده اند و پس از خانه و مدرسه از دیگر عوامل تاثیر گذار بر روح کودک و نوجوان هستند رسانه ها از نخستین دوران زندگی تا پایان حیات انسان، به عنوان عامل آموزنده و
تاثیرگذارنده ی بسیار قوی نقش دارند. بنا براین، ظهور رسانه ها تولد دنیای تازه ای است که بدون توجه به آثار تربیتی آن، توفیق در آموزش و گرایش به نماز امکان پذیر نیست.

رسانه ها آموزشگاه میلیون ها انسان است و در اعماق دل و ذهن اعضای خانواده ها رسوخ کرده است. رسانه ها معلم و کلاس همگانی ، همه جایی و غیر انحصاری هستند که همه، لحظات خالی و غیر رسمی انسان امروز را پر کرده است. و در ایجاد انگیزه و پذیرش یک عمل و شکل دادن عادت های خوب باید، نقش مؤثری ایفا کنند. اگر برنامه ها و زمان پیام رسانه ها با تفکر و ارزشهای معنوی و مذهبی جامعه و خانواده انطباق نداشته باشد، آموزش و القای پیامهای دینی و تربیتی اثری نخواهد داشت . در تهیه ، تولید و پخش برنامه از طریق رسانه ها برای کودکان و نوجوانان باید بسیار دقت کرد و برای این مساله ی مهم ، یعنی آموزش و پرورش احساسات و گرایشهای دینی، بویژه نماز بیشترین اهمیت را قائل شد. برنامه های تلویزیونی اگر با ارزشها و تفکر جامعه هماهنگ نباشد در اندیشه فرد بحران و تناقض ایجاد خواهند کرد و انتخاب بهترین را برایش مشکل خواهند ساخت. رسانه جمعی یکی از عوامل موثر و مهم زندگی است و باید به خواست و ارزشهای معنوی خانه و خانواده و جامعه، همسو و هماهنگ باشد، تا بتواند گرایش به نماز اول وقت را در نوجوانان و جوانان زنده نگه دارد.

بنابراین، برای رسیدن به روح و پیام معنوی نماز و درک فضیلت وقت نماز، تاکید بر ضرورت ایجاد نظامی متشکل از خانه، مدرسه و رسانه به صورت مجموعه ای هماهنگ و حرکت کننده در یک جهت واحد، امری منطقی و اجتناب ناپذیر می نماید. باید این مجموعه ی به هم پیوسته ، برای انتقال فرهنگ نماز، هماهنگ و از همه بالاتر همدل باشند. اگر شیوه های تربیتی مربوط به نماز و برنامه های زمینه ساز و جانبی اوقات فراغت در خانه، مدرسه و رادیو و تلویزیون متناقض باشند، کودکان و نوجوان به شکل صحیح به نماز گرایش پیدا نخواهند کرد و روح حقیقی نماز در وجود آنان تحقق نخواهد یافت.

 

 

منابع:

1- نهج البلاغه

2- تفسیر المیزان ، تالیف سید محمد حسین طباطبایی

3- سر الصلوه، تالیف امام خمینی(ق – ش)

4- نماز، تالیف دکتر شهید سید محمد بهشتی

5- روشهای پرورش احساس مذهبی نماز، دکتر غلامعلی افروز

6- نشریه مکتب تشیع، شهید مطهری

 

 
منبع:سایت سازما ن تبلیغات اسلامی
  

چگونه می توان جوانان و نوجوانان را به نماز خواندن علاقمند کرد؟

یکی از حساس ترین مسائل تربیتی، تربیت دینی کودکان و نوجوانان است. از نظر اسلام این تربیت باید قبل از تولد شروع شده و از بعد از تولد در سنین کودکی و نوجوانی ادامه یابد. امام صادق(ع) می فرماید: «ما کودکان خود را از سن پنج سالگی به نماز، وا می داریم، شما نیز کودکان خود را از سن هفت سالگی، امر به نماز کنید. ما کودکان خود را از سن 7 سالگی به روزه گرفتن (به مقداری که طاقت دارند)، وا می داریم و وقتی عطش بر آنها غلبه کرد افطار می کنند، شما هم کودکان خود را از سن 9 سالگی به روزه گرفتن امر کنید به مقداری که طاقت دارند....»[1]

 برای این که نو جوانان به نماز خواندن علاقه پیدا کنند باید زمینه علاقه را از راه های زیر در آنها ایجاد کرد:

1- آشنا کردن آنها با خداوند مهربان و ملموس کردن محبت خداوند برای آنان و بیان نعمت های بی شماری که به ما داده است و این که نماز وسیله ای است برای تشکر از این نعمت ها و تداوم آنها.

2- آشنایی دانش آموزان با نمازگزاران موفق در رشته های علمی، فرهنگی، هنری، ورزشی و...

3- سهل و آسان جلوه دادن نماز و پرهیز از سخت گیری و زیاده روی.

4- دعوت عملی به نماز، کسی که دانش آموز را به نماز خواندن دعوت می کند اعم از پدر و مادر و مربی و معلم و... باید خود اهل نماز باشد و به آن اهمیت بدهد مثل خواندن نماز به جماعت و در اول وقت، به گونه ای که این اهمیت دادن به نماز در اخلاق و رفتار وی اثر گذاشته باشد. اگر دعوت کننده به نماز خودش یک فرد بی نظم و ناموفق در کار خود، بی اهمیت به مسائل بهداشتی و... باشد، مسلماً دعوت او به نماز تأثیر چندانی نخواهد داشت.

5- ایجاد اعتماد به نفس در دانش آموزان برای مقابله و مواجهه با تمسخرهای افراد نادان. زیرا بعضاً ممکن است نو جوانی که اقدام به خواندن نماز می کند از طرف افراد جاهل مورد تمسخر قرار گیرد که اگر اعتماد به نفس نداشته باشد از میدان بیرون خواهد رفت و نماز را ترک خواهد کرد.

6- تشویق صحیح و مناسب مادی (اعطاء جوایز، برگزاری اردو و...) و معنوی (معرفی کردن به عنوان انسان مورد اعتماد، منظم، متعهد و...)

7- آشنایی نو جوانان با فواید و آثار نماز در قالب هنر هم چون شعر و داستان و... به این معنا که آثار تربیتی ظاهر و باطن نماز برای آنان به نحو جذاب بازگو شود.

در این زمینه می توانید از کتاب های شهید مطهری استفاده کنید و هم چنین کتاب های دیگری که در این سال های اخیر در باره نماز نوشته شده است و از این قبیل می باشد.

کتاب 40 نکته پزشکی پیرامون نماز نوشته دکتر مجید ملک مهری که شما می توانید مطالعه این کتاب را به دانش آموزان توصیه کنید. و اگر تهیه آن برای نو جوان مشکل باشد خود می توانید این کتاب را مطالعه و در فرصت های مناسبی برای آنها بیان کنید.


1- تهذیب، ج20، ص380 – باب الصبیان متی یأمرون بالصلاة.


منبع: پایگاه حوزه

آموزش نماز به نوجوانان:پدر و مادر، فرزند و نماز

(اهل خانه‌ات را به پرپایی نماز فرمان ده و در راه برپایی نماز، صبور و بردبار باش!) [1]

نماز، معجونی آسمانی و ترکیبی الهی است که تمام اجزای جسم وجان آدمی را می‌پرورد و او را در بستر تربیت الهی قرار می‌دهد. بدین‌سان برپایی نماز در خانه و خانواده، رمز موفقیت در فرآیند تربیت الهی و مهدوی است؛ چرا که فقط نماز و یاد خداوند در پنج وقت از شبانه‌روز می‌تواند دور کنندة ما از وسوسه‌های شیطانی ­و بستر‌ساز بهره‌گیری از هدایت‌ها و تربیت‌های ویژة الهی و مهدوی در وجود ما گردد.

امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دربارة نقش نماز در دوری انسان از ولایت شیطان و قرارگیری او در حریم ولایت اللّه می‌فرماید:

هیچ چیز بهتر از نماز بینی شیطان را به خاک نمی‌مالد![2]

در نظام تربیتی اسلام، فرزندان را می‌بایست از هفت سالگی با نماز آشنا ساخت و تا نُه سالگی نماز را به طورکامل به فرزند آموزش داد و اگر پس از نُه سالگی در به جا آوردن نماز کوتاهی و تنبلی کرد، می‌بایست او را تأدیب و تنبیه کرد:

در این راستا باید از همة راهکارهای عملی برای ایجاد دلبستگی در روح نوجوان به نماز بهره جُست‌؛ راهکارهایی چون:

1. زیباسازی فضای نماز از طریق هدیه دادن سجاده و جانمازهای زیبا و جذاب، هدیه دادن عطرهای خوشبو و جان‌فزا برای استفاده در نماز، تهیه و هدیه کردن انگشترهای عقیق، دُرّ نجف، فیروزه و ... برای ارتقا بخشیدن به ثواب نماز؛

2. زیباسازی فضای نمازخانه‌ها چه در خانه و چه در مدرسه؛ چرا که مکان اقامه نماز باید مکانی ویژه و در نهایت تمیزی، زیبایی و جذابیت برای نوجوانان باشد.

 
[1]. (وَ أْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها) طه (20)، 132.


[2]. امام زمان7: «فَما اُرغِمَ أنفُ الشَّیطانِ أفضلُ مِنَ الصَّلاةِ» شیخ صدوق، کمال‌الدین، ج2، ص520.


منبع : خانواده و تربیت مهدوی /آقاتهرانی، حیدری کاشانی