مساجد و جوانان؛ فرصت‌ها و تهدیدها (3)

4- اختلاف‌های مدیریتی

اختلاف میان اعضای هیئت امنا در مسائل جاری مسجد، گاهی سبب ایجاد دو دستگی میان نمازگزاران می شود و فضای مسالمت آمیز مسجد را با نقدهای مخرب آشفته می‌کند. مسجد مکانی برای عبادت و آرامش روحی است و این اختلاف‌ها علاوه بر اینکه بر کیفیت فعالیت‌های مسجد اثر بدی می گذارد، مسجد را از آرامش خارج می کند. اهالی محل هم به دلیل اختلاف هیئت امنا انگیزه‌ای برای حضور در مسجد نمی یابند.

نقش امام جمعه، امام جماعت و امور مساجد، در برطرف کردن این اختلاف‌ها بسیار مؤثر است.

۵- پایین بودن سطح کمی و کیفی فعالیت‌های مسجد

در بررسی نقاط ضعف و قوت مسجدها، بیان شد که پایین بودن سطح کمی و کیفی فعالیت‌های مسجد از نقاط ضعف مسجد است که سبب حاضر نشدن افراد در مسجد می‌شود. از مسجدی که فقط نماز جماعت به صورت خشک و بی‌روح در آن برقرار می شود، نمی توان شکوفایی و حضور همه سویه مردم را انتظار داشت. وقتی مسجد در سطح گسترده فعالیت ندارد، اهالی محل برای حضور در مسجد کم تر انگیزه دارند. این عامل مهمی درحذف فرهنگ مسجد از جامعه‌است. متأسفانه، بسیاری از مسجدها که امام جماعت همیشگی در آنها حضور ندارد، با این مشکل رو به رو هستند.

۶- نا آشنایی با فضیلت مسجد

نشستن در مسجد، عبادت است و سبب آرامش و رحمت الهی می شود. حاضران در مسجد میهمانان و زائران پروردگار هستند. نشستن در مسجد گنجینه‌ای بهشتی بلکه بهتر از نشستن در بهشت است.

اطلاع از این موارد، در ایجاد انگیزه و گرایش‌های اهالی محل برای حضور در مسجد بسیار مؤثر است. آگاهی از ثواب بسیار زیاد نماز جماعت و حضور در مسجد، از لحاظ روانی عامل مهمی برای حضور افراد در مسجد به شمار می رود.

در صدر اسلام، عده‌ای از مسلمانان گرمای هوا را بهانه قرار می دادند و از حضور در نماز جماعت ظهر خودداری می کردند. پیامبر از این موضوع بسیار ناراحت شدند و فرمودند: من تصمیم گرفته‌ام خانه کسانی را که در نماز جماعت شرکت نمی کنند بسوزانم. در این اوضاع آیه ۲۳۸ سوره بقره نازل شد: «در انجام همه نمازها به ویژه نماز وسطی (نماز ظهر) کوشا باشید و از روی خضوع و اطاعت، برای خدا به پا خیزید (و تنبلی نکنید)»(مکارم شیرازی، ۱۳۷۴، ج ۲، ص ۲۰۵).

۷- برخوردهای نامناسب افراد فعال در مسجد

شاید مهم‌ترین عاملی که سبب پر شورونشاط شدن محیط می‌شود، شیوه برخورد اهل مسجد و نمازگزاران است. در این برخوردها باید علاوه بر رعایت احترام اجتماعی، طراوت و سرزندگی وجود داشته باشد و در قالب برخوردهای خشک، مقدس‌نما و تعصب‌گرا، خلاصه نشود.

جوان از طریق این برخورها درباره حضور یا حاضر نشدن در مسجد تصمیم می‌گیرد. علاوه بر نمازگزاران، افرادی در مسجد حاضر می شوند که گرایش‌های دینی کم تری دارند و شاید وضع ظاهری مناسبی هم (از نظر دینی) نداشته باشند. برخورد افراد مسجدی با این افراد، در تداوم حضور آنان در مسجد تأثیرگذار است.

- محیط، اجتماع و فرهنگ

رفتار انسان بر اساس نظام شخصیتی و هویت اوست که عوامل گوناگونی از جمله محیط و اجتماع در شکل گیری آن مؤثرند. انسان موجودی اجتماعی است و بی‌شک به تنهایی نمی‌تواند نیازهای خود را برطرف سازد. پس ناچار است در جامعه انسانی زندگی کند. زندگی در کنار اعضای جامعه و رفع برخی نیازها به وسیله دیگران، با توجه به روحیه اثرپذیری انسان، زمینه مناسبی را برای الگو برداری و شکل گیری شخصیت او بر اساس محیط پیرامونش فراهم می کند. اگر فرد در محیطی رشد کند که موضوع‌های دینی همچون مسجد و نماز، ارزشی نداشته باشد یا برخلاف آنها تبلیغ شود، نمی توان انتظار داشت که او به مسجد علاقه مند گردد.

جوانان معمولاً با محیط اطراف و بزرگترها، مشکلات رفتاری، عقیده‌ای و سلیقه‌ای دارند. این اختلاف گاهی سطحی و زودگذر است که در شخصیت و رفتار جوان تأثیر زیادی ندارد ولی گاهی این اختلافها به ناهنجاری و ناسازگاری جوان می‌انجامد و به این ترتیب امنیت روحی و روانی لازم برای دین‌داری از بین می‌رود. در این میان مسجد نمی تواند کار مهمی را انجام دهد. چون عوامل ظهور ناهنجاری‌ها در نوجوانان و جوانان چنین است: درک نکردن روحیه جوان، الگوی نامناسب، فاصله طبقاتی، کم توجهی خانواده‌ها.

مساجد و جوانان؛ فرصت‌ها و تهدیدها (2)

۱- بحران هویت معنوی

بحران هویت از سالهای نوجوانی آغاز می‌شود و بخشی از سالهای آغازین جوانی را نیز در بر می گیرد. بحران هویت، واژه‌ای است که برای توصیف ناتوانی نوجوان در پذیرش نقشی که جامعه از او انتظار دارد به کار می رود و سبب مشغولیت بی‌هدف هیجانهای جانشین و ایجاد شخصیت منفعل در جوان می شود. با توجه به آنچه هویت دینی در اختیار نسل جوان قرار می دهد اختلال و آشفتگی در آن سبب ضعف دینداری در میان جوانان می گردد؛ زیرا تعهد و مسؤولیت پذیری فرد را در قبال گزاره‌های دینی کاهش می دهد و این گونه ضمانت اجرایی احکام دینی کاهش می یابد. تخریب نظام ارزشی دینی سبب می شود بسیاری از افراد که دچار بحران هویت دینی هستند، در پی هویت منفی باشند و هویتی بر خلاف آنچه اولیای دین در نظر گرفته اند، برگزینند. مسؤولیت گریزی، دلزدگی و بی‌تفاوتی هرکدام از آثار نبودن هویت هستند. بنابراین بحران هویت دینی سبب تضعیف باورهای دینی، اختلال نظام ارزشی مذهبی و بی‌توجهی به احکام دینی می شوند. مسجد که از مهمترین مفاهیم و موضوعات دینی است که بحران دینی جوانان، سبب پایین آمدن اعتقاد به آن و ضعف گرایش به حضور در جمع نمازگزاران می شود.

- تراکم کاری

امروزه بسیاری از شهرنشینان، بخش زیادی از وقت خود را در بیرون از خانه به سر می برند و به دلیل وجود گرفتاری‌های زندگی و نیازهای اقتصادی، ناچار بیش از یک شغل دارند. این تراکم کاری علاوه بر خستگی جسم، سبب کسالت و افسردگی روحی نیز می شود که برای رفع آن، فرد نیاز به استراحت دارد؛ یعنی بسیاری از شهروندان وقتشان را به دو بخش تقسیم می کنند: قسمتی را در خارج از خانه برای کار و رفع نیازهای زندگی می گذرانند و باقی مانده آن را در خانه به استراحت می پردازند. روزهای تعطیل نیز به استراحت، تفریح یا دیدار از خویشاوندان می پردازند. در این شرایط جسمی و روحی، حوصله‌ای برای رفتن به مسجد و حضور در میان صف‌های نماز جماعت و شنیدن سخنان امام جماعت باقی نمی ماند. در این شرایط، سخن از ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و آموزشی و عبادی مسجد، چیزی جز شعار و نظریه پردازی نیست و تبلیغات هم اثر چندانی نخواهد داشت.

حضور در مسجد، به امنیت روانی و دست کم آمادگی جسمی و روحی نیاز دارد که گوناگونی کارها این آمادگی را از میان می برد. از این رو، ائمه علیهم السلام، در روایت‌ها به تعادل، توجه همه سویه به مسائل زندگی و خودداری از زیاده روی در بعد خاص توصیه کرده‌اند(فرحی، ۱۳۸۰).

۳- هم زمانی برنامه‌های رسانه و مسجد

در صدر اسلام به دلیل رشد کم جوامع از لحاظ تمدنی و نهادها و مراکز اجتماعی، به تعبیری مساجد تنها رسانه ارتباطی بین شرع اسلام و توده مردم بود که به وسیله‌ی پیامبر اکرم(ص) و بعد از آن توسط ائمه اطهار (علیهم السلام) شکل می گرفت.

پیدایش مراکز موازی مساجد مثل مدارس، بسیج، فرهنگ سراها و مراکز متعدد فرهنگی، تعدد کانال‌ها و شبکه‌های تلویزیونی و ماهواره و اینترنت و غیره، سرگرمی‌های متنوع و برنامه ورزشی و تفریحی با سرمایه گذاری‌های کلان، جذب امکانات فرهنگی به منظور اجرای طرح‌های گوناگون و چیزهای کم اهمیت مثل موسیقی و سرگرمی‌های بی‌محتوا، ارایه ی چهره ضعیف از اهل مسجد در فیلم، حاضر نشدن پیوسته در مسجد، ضعف تبلیغات، پیام‌های بی‌محتوا، پخش برنامه هایی که گاهی به گونه ی غیر مستقیم بر مسجد تاثیر منفی دارد(فروغ مسجد ۳، ۱۳۸۴).

یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های مسجد، برگزاری مراسم در مناسبت‌های دینی است که از نقاط قوّت مسجدها به شمار می آید و سبب رونق و شکوفایی مسجد می شود و بسیاری از افراد، با انگیزه شرکت در چنین مراسمی در مسجد حاضر می شوند. کیفیت و چگونگی برگزاری این مراسم در تداوم حضور شرکت کنندگان بسیار مؤثر است. استقبال نمازگزاران از این مجالس به محتوای برنامه، مکان و زمان آن، شخصیت دیگر شرکت کنندگان تناسب مجلس با نیازها، سلیقه‌ها و فرهنگ شرکت کنندگان بستگی دارد. اگر این مسائل رعایت نشود، مراسم‌های مذهبی مسجد، با استقبال خوبی رو به رو نخواهد شد.

- اختلاف‌ها

مسجد، کانون مردمی و پایگاه اجتماع و وحدت مردم از تمام گروه هاست. مسجد در هنگام نماز، مؤمنان نمازگزار را در کنار هم جمع می کند و همه با رعایت یک نوع آداب، یک خدا را می پرستند و با کنار گذاشتن هر گونه اختلاف از نظر ثروت، سواد، سن، نژاد، موقعیت اجتماعی و جنس به عبادت می پردازند. وجود اختلاف‌ها و نزاع‌ها در چنین فضایی، زمینه پراکندگی و حاضر نشدن مردم را در مسجد ایجاد می کند. برخی از این اختلاف‌ها را بررسی می کنیم:

۴-۱. اختلاف های سیاسی

مسجد جنبه‌های سیاسی گسترده‌ای دارد، ولی اختلاف‌های سیاسی، حزب گرایی و تعصب به یک جناح، فضای مسجد را آشفته می کند. گاهی دیده می شود که مسجد بر اساس گرایش‌های سیاسی، به چند دسته تقسیم می‌شود و برخی جناح‌ها در مسجد ویژه‌ای حاضر می‌شوند و مخالفان آنان به آن مسجد نمی روند.

در این شرایط، گفت‌وگوی مسالمت‌آمیز و پرهیز از حرکت‌های افراطی سیاسی و معیار قراردادن اسلام برای حفظ وحدت لازم است. در این میان، امام جماعت نقش تعیین کننده‌ای دارد.

مساجد و جوانان؛ فرصت‌ها و تهدیدها (1)

مقدمه

هر جامعه‌ای برای تلطیف روان انسانها و جلوگیری از معاصی، نیازمند معنویت است. وجود مکانهای مقدسی نظیر مسجد، لازمه‌ ی تقویت چنین معنویتی در جامعه است.

مساجد در جوامع مسلمان پیشرو از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بوده‌اند. این مکانهای مقدس با این هدف بنا شده‌اند که مسلمانان روزانه در آنها گردهم آیند، خداوند را تقدیس کنند و در کنار آن به تبادل آرا و افکار بپردازند. اگر مسلمانان بتوانند بنا به مقتضیات روز، تعریف‌های مناسبی از کارکردهای مسجد ارائه دهند، جایگاه مساجد همواره در درجات بالایی باقی می‌ماند.

هدایت و تربیت صحیح جوانان و به کارگیری نیروها و استعدادهای آنان در پیشرفت آینده‌ی کشور بسیار مؤثر است. با توجه به تلاش‌های دشمن برای فاصله گرفتن جوانان از هویت فرهنگی و مذهبی، بررسی راه‌های گسترش و موانع دین داری و دین باوری در بین جوانان اهمیت ویژه‌ای دارد. مسجد به عنوان پایگاهی دینی است که حضور جوانان در آن، بنیاد دینی جامعه را تقویت می‌کند.

جایگاه، اهمیت و نقش مساجد

مسجد پویا برای یک جامعه مسلمان بازوی کارآمدی به شمار می رود. چون قادر است مسائل دینی را متناسب با شرایط و احوال زمان متحول کند و در این صورت دین برای هر سؤالی در هر زمانی پاسخی خواهد داشت.

از همان روزهاى آغاز نهضت اسلامى بسیارى از امور با مساجد مرتبط بودند؛ امور داورى، قضاوت، حل و فصل دعاوى، مسائل مهم و اساسى اجتماعى، مشورت و طرح جنگ، پذیرش وفود، اعزام نماینده به نقاط دیگر، اجتماعات عمومى، پرستارى بیماران و مجروحان، و اعلام وظایف حکومتى در مسجد صورت مى‌گرفت. به هر کجا که اسلام گام مى‌نهاد، چه مسلمانان آن را فتح مى‌کردند یا مى‌ساختند، به زودى و بى‌درنگ مسجدى ساخته مى شد(ابن جبیر، ۱۳۸۲).

نقش روحانیون و مبلغین مساجد در تربیت جوانان

 اشخاص‌ ومتولیان متفاوتی در مساجد نقش ایفا می‌کنند. از جمله این افراد می‌توان به هیات امنا، خادم، مسئولین اجرایی و فرهنگی و ... اشاره کرد، اما به قطع و یقین می توان گفت اصلی‌ترین نقش را امام جماعت ایفا می کند. در بسیاری از مساجد مشاهده شده که فضای مطلوب و امکانات مادی زیادی موجود است ولی آثار تربیتی آنها چندان مطلوب نبوده است و در حالت مقابل، مساجدی با فضا و امکاناتی محدود، توانسته اند به ثمرات عظیم تربیتی برسند، لذا در این بین نقش اصلی را امام جماعت به عنوان مرکز ثقل ایفا می کند.

خصوصیات اخلاقی امام جماعت، سخنرانی‌های ضعیف و دعوت نکردن از سخنران‌های ماهر، نبود ارتباط با مراکز روحانیت، مرکز رسیدگی به امور مساجد و سایر مسجدهای اطراف، استفاده نکردن از تجربیات دیگران، بی‌توجهی به برنامه‌ریزی و سازماندهی امور مساجد، فقدان مدیریت کارآمد در مساجد، نبود نقد و نظارت بر عملکرد ائمه جماعات، منحصر بودن در تبلیغ سنتی و استفاده نکردن از ابزار روز، پاسخگو نبودن به گرایش‌های گوناگون و تامین نبودن ائمه‌ی جماعات، از مهم‌ترین چالش‌های مهم در این عرصه است.

حضرت على(ع) در زمینه آموزشی پیشوایان مردم مى‏فرماید: کسى که خود را پیشواى مردم قرار مى‏دهد، پیش از آن که به آموزش دیگران بپردازد، باید خود را آموزش دهد و نیز باید قبل از آنکه با زبانش مردم را تربیت کند با رفتارش به آنان درس بیاموزد.(کلینی، ۱۳۸۲، ج ۱، ص ۴۴).

الف) تهدیدها؛ موانع موجود در جذب جوانان بر مساجد

جوانان، روحیات و خواسته‌هایی دارند که مسجد می‌تواند با برنامه‌های گوناگون و پر شور و هیجان انگیز جوانان را به سوی فطرت پاکشان بکشد. مثلاً برخی جوانان در مراسم دینی شور و هیجان بیشتری دارند مثل مراسم سینه‌زنی و زنجیرزنی.

وضعیت نوین فرهنگی و شکل گیری نظام جدید ارزشی جامعه، دین داری را در مراحل ویژه‌ای قرار داده و بینش افکار عمومی را نسبت به کیفیت عمل به دستورهای دینی دگرگون کرده است. در این فضا، مسجد به عنوان برترین پایگاه دینی که در گسترش فضایل و تربیت دینی افراد جامعه مؤثر است، با چالش هایی روبرو است که از شکوفایی آن جلوگیری می کنند.

دین‌گریزی فقط به سبب تهاجم فرهنگی یا هوا و هوس جوانان نیست؛ بلکه علل گوناگونی دارد و باید به صورت واقع بینانه به آن نگاه کرد. عوامل دین‌گریزی جوانان متنوع است. برخی از این عوامل عبارتند از: بیان نامعقول از برخی مفاهیم دینی، اختلاف‌های سیاسی و مدیریتی، بحران هویت معنوی، برخوردهای نامناسب افراد اهل مسجد، توجه نکردن به نیازهای اساسی نسل جوان همچون ازدواج، کار و مسکن و ... . برای برطرف شدن این عوامل باید گروهها و سازمانهای گوناگون اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، طرحی اصولی و همه سویه را برنامه ریزی کنند تا مهمترین قشر اثر گذار جامعه در آینده از دین گریزان نشوند.

نماز در آیینه قرآن (3)

61 نماز و هجرت  ربنا انى اسکنت من ذریتى بواد غیر ذى زرع عند بیتک المحرم ربنا لیقیموا الصلوة فاجعل اءفئدة من الناس تهوى الیهم و ارزقهم من الثمرات لعلهم یشکرون
پروردگارا من بعضى از فرزندانم را در سر زمین بى آب و علفى در کنار خانه اى که حرم تو است ساکن ساختم تا نماز را بر پاى دارند تو قلبهاى گروهى از مردم را متوجه آنها ساز و از ثمرات به آنها روزى ده شاید آنان شکر تو را بجاى آورند.
(ابراهیم ، 37)
62 نماز و رحمت الهى  و اقیموا الصلوة و اتوا الزکوة و اطیعوا الرسول لعلکم ترحمون
و نماز را بر پا دارید و زکات را بدهید و رسول (خدا) را اطاعت کنید تا مشمول رحمت (او) شوید.
(نور، 56)
63 نماز و تقوا  و ان اقیموا الصلوة و اتقوة و هو الذى الیه تحشرون
(و نیز به فرمان داده شده به ) این که نماز را بر پا دارید و از او به پرهیزید و تنها او است که به سویش محشور خواهید شد.
(انعام ، 72)
64 نماز شرط برادرى و اخوت اسلامى  فان تابوا و اقاموا الصلوة و اتوا الزکوة فاخوانکم فى الدین
هرگاه توبه کنند و نماز را بر پا دارند و زکات را بپردازند برادر دینى شما هستند.
(توبه ، 11)
65 نماز پیوند با خدا و پیوند با خلق  و اقیموا الصلوة و اتوا الزکوة و ما تقدموا لانفسکم من خیر تجدوة عندالله ان الله بما تعملون بصیر
نماز را برپا دارید و زکات را ادا کنید (با این دو وسیله روح و جسم اجتماع خود را نیرومند سازید، و بدانید) هر کار خیرى براى خود (در سراى آخرت ) از پیش مى فرستید، آن را نزد خداوند خواهید یافت ، خداوند به اعمال شما آگاه است .
(بقره ، 110)
66 نماز یکى از اوصاف محسنین  تلک آیات الکتاب الحکیم هدى و رحمة للمحسنین الذین یقیمون الصلوة و یؤ تون الزکاة و هم بالاخرة هم یوقنون
این آیات کتاب حکیم است (آیاتى پر محتوا و استوار) مایه هدایت و رحمت براى نیکوکاران است . همانها که نماز را بر پا مى دارند، زکات را ادا مى کنند، و به آخرت یقین دارند.
(لقمان ، 2 تا 4)
67 نماز یکى از صفات تواضع کنندگان  الذین اذا ذکر الله و جلت قلوبهم و الصابرین على ما اصابهم و المقیمى الصلوة و مما رزقناهم ینفقون
همانها که وقتى نام خدا برده مى شود دلهایشان مملو از خوف پروردگار مى گردد و آنها که در برابر مصائبى که به آنان مى رسد شکیبا و استوارند و آنها که نماز بر پا مى دارند و از آنچه روزى شان دادیم انفاق مى کنند.
(حج ، 35)
68 یاد خدا در خانه ها  فى بیوت اذن الله ان ترفع و یذکر فیها اسمه یسبح له فیها بالغدو والاصال
(این چراغ پر فروغ ) در خانه هایى قرار دارد که خداوند اذن فرموده دیوارهاى آن را بالا برند (تا از دستبرد شیاطین و هوسبازان در امان باشد)، خانه هایى که نام خدا در آنها برده مى شود.
(نور، 36)
69 نماز همراه با مردم دارى  و اذا اخذنا میثاق بنى اسرائیل لا تعبدون الا الله و با لوالدین احسانا و ذى القربى و الیتامى و المساکین و قولوا للناس حسنا و اقیموا الصلوة و اتوا الزکوة ثم تولیتم الا قلیلا منکم و انتم معرضون
و یاد آرید هنگامى را که از بنى اسرائیل عهد گرفتیم که جز خدا نپرستید و نیکى کنید درباره پدر و مادر و خویشان و یتیمان و فقیران و زبان خوش با مردم تکلم کنید و نماز به پاى دارید و زکات مال خود بدهید پس شما عهد شکسته و روى گردانیدید جز چند نفرى و شمایید که از حکم و عهد خدا برگشتید.
(بقره ، 83)
70 مراقبت از نماز و الذین یؤ منون بالاخرة یؤ منون به وهم على صلاتهم یحافظون
آنها که به آخرت ایمان دارند، به آن ایمان مى آورند، و بر نمازهاى خویش ، مراقبت مى کنند.
(انعام ، 92)
71 نماز و طهارت اهل بیت  و قرن فى بیوتکن و لا تبرجن تجرج الجاهلیة الاولى و اءقمن الصلوة و آتین الزکوة و اءطعن الله و رسؤ له انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اءهل البیت و یطهرکم تطهیرا
و در خانه هاى خود بمانید، و همچون دوران جاهلیت نخستین (در میان مردم ) ظاهر نشوید، و نماز را بر پادارید، و زکات را بپردازید، و خدا و رسولش را اطاعت کنید؛ خداوند فقط مى خواهد پلیدى و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملا شما را پاک سازد.
(احزاب ، 33)
72 نماز و قرص الحسنه  و اقیموا الصلوة و اتوا الزکوة و اقرضوا الله قرضا حسنا و ما تقدموا لانفسکم من خیر تجدوه عند الله هو خیرا و اعظم اجرا و استغفروا الله ان الله غفور رحیم
... و نماز را بر پا دارید و زکات ادا کنید و به خدا قرض الحسنه دهید (در راه او انفاق نمایید)و(بدانید) آنچه را از کارهاى خیر براى خود از پیش ‍ مى فرستید نزد خدا به بهترین وجه و بزرگترین پاداش خواهید یافت و از خدا آمرزش بطلبید که خداوند آمرزنده و مهربان است .
(مزمل ، 20)
بخش دوم : اسرار و آثار نماز  
73 تاءثیر رکوع و سجود  یا ایها الذین امنوا ارکعوا و اسجدوا و اعبدوا ربکم وافعلوا الخیر لعلکم تفلحون
اى کسانى که ایمان آورده اید رکوع کنید و سجود بجا آورید و پروردگارتان را عبادت کنید و کار نیک انجام دهید تا رستگار شوید.
(حج ، 77)
74 نماز باز دارنده از فحشا و منکرات  و اقم الصلوة ان الصلوة تنهى عن الفحشاء و المنکر و لذکر الله اکبر نماز را بر پا دار، زیرا نماز انسان را از کارهاى زشت و ناپسند باز مى دارد و یاد خدا بسیار بزرگتر است .
(عنکبوت ، 45)
75 هدف از آفرینش  و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون
من جن و انس را نیافریدم جز براى اینکه عبادتم کنند (و از این طریق تکامل یابند و به من نزدیک شوند.).
(ذاریات ، 56)
76 یاد خدا مایه آرامش دلها  الذین امنوا تطمئن قلوبهم بذکر الله الا بذکر الله تطمئن القلوب
آنها کسانى هستند که ایمان آورده اند و دلهایشان به یاد خدا مطمئن (آرام ) است آگاه باشید با یاد خدا دلها آرامش مى یابد.
(رعد، 28)
77 نماز وسیله محو گناهان  و اقم الصلوة طرفى النهار و زلفا من الیل ان الحسنات یذهبن السیئات ذلک ذکرى للذاکرین و اصبر فان الله لا یضیع اجر المحسنین
نماز را در دو طرف روز و اوایل شب بر پادار، چرا که حسنات ، سیئات (و آثار آنها را) بر طرف مى سازد، این تذکرى است براى آنها که اهل تذکرند و شکیبائى کن که خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهد کرد.
(هود، 114)
78 نماز سبب رستگارى  قد افلح من ترکى ، و ذکر اسم ربه فصلى
مسلما رستگار مى شود کسى که خود را تزکیه کند، و نام پروردگارش را به یاد آورد و نماز بخواند
(اعلى ، 14و15)
79 اهداف شیطان از بازداشتن نماز  انما یرید الشیطان ان یوقع بینکم العداوة و البغضاء فى الخمر و المیسر و یصدکم عن ذکر الله و عن الصلوة فهل انتم منتهون
شیطان مى خواهد در میان شما به وسیله شراب و قمار عداوت ایجاد کند و شما را از ذکر خدا و از نماز باز دارد، آیا (با این همه زیان و فساد و با این نهى اکید) خوددارى خواهید کرد؟
(مائده ، 91)
80 بهترین حالات در سجده  کلا لا تطعه و اسجد و اقترب
چنان نیست (که آن طغیانگر مى پندارد) هرگز او را اطاعت مکن ، و سجده نما (به خدا) تقرب جوى .
(علق ، 19)
81 اثر سجده در چهره یاران پیامبر  محمد رسول الله و الذین معه اشداء على الکفار رحماء بینهم تریهم رکعا سجدا یبتغون فضلا من الله و رضوانا سیماهم فى و جوههم من اثر السجود
محمد فرستاده خدا است و کسانى که با او هستند در برابر کفار سر سخت و شدید، و در میان خود مهربانند، پیوسته آنها را در رکوع و سجود مى بینى ، آنها همواره فضل خدا و رضاى او را مى طلبند، نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است .
(فتح ، 21)
82 نماز و بازار رجال لا تلهیهم تجارة و لا بیع عن ذکر الله و اقام الصلوة وایتاء الزکوة . یخافون یوما تتقلب فیه القلوب و الابصار
مردانى که نه تجارت و نه معامله آنها را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و اداى زکات غافل نمى کند.
(نور، 37)
83 نماز، کارخانه انسان سازى  ان الانسان خلق هلوعا، اذا مسه الشر جزوعا، و اذا مسه الخیر منوعا، الا المصلین
انسان حریص و کم طاقت آفریده شد هنگامى که بدى به او رسد بى تابى مى کند، و هنگامى که خوبى به او برسد مانع دیگران مى شود، مگر نمازگزاران .
(معارج ، 19 تا 23)
84 اوصاف بر جسته نماز گزاران  الذین هم على صلاتهم دائمون و الذین فى اموالهم حق معلوم للسائل و المحروم و الذین یصدقون بیوم الدین . و الذین هم من عذاب ربهم مشفقون و الذین هم لفروجهم حافظون و الذین هم لا ما ناتهم و عهدهم راعون و الذین هم بشهاداتهم قائمون و الذین هم على صلاتهم یحافظون اولئک فى جنات مکرون
نماز گزاران نمازها را پیوسته به جا مى آوردند. در اموالشان حق معلومى است براى تقاضا کنندگان و محرومان ، و به روز جزا ایمان دارند و از عذاب پروردگارشان بیمناکند و دامان خویش را از بى عفتى حفظ مى کنند. و آنها که امانتها و عهد خود را رعایت مى کنند، و قیام به اداى شهادت حق مى نمایند. و براى نماز خود مراقبت دارد. این افراد در باغهاى بهشتى گرامیند.
(معارج ، 23 تا 25)
85 یارى طلبى از نماز  یا ایها الذین امنوا استعینوا بالصبر و الصلوة ان الله مع الصابرین
اى افراد با ایمان از صبر و استقامت و از نماز (در برابر حوادث سخت زندگى ) کمک بگیرد. (همانا) خداوند با صابران است .
(بقره ، 152)
86 یاد خدا سبب رستگارى  و اذکروا الله کثیرا لعلکم تفلحون
خدا را فراون یاد کنید تا رستگار شوید.
(انفال ، 45)
87 صبح و شام یاد خدا  و اذکر ربک فى نفسک تضرعا و خیفة و دون الجهر من القول بالغدو و الا و الاصال و لا تکن من الغالفین
پروردگارت را در دل خود از روى تضرع و خوف و آهسته و آرام ، صبحگاهان و شامگاهان یاد کن و از غافلان مباش .
(اعراف ، 205)
88 سود نماز براى خود انسان  و لا تزر وازرة وزر اخرى و ان تدع مثقلة الى حملها لا یحمل منه شى ء ولو کان ذاقربى انما تنذر الذین یخشون ربهم بالغیب و اقاموا الصلوة و من تزکى فانما یتزکى لنفسه و الى الله المصیر.
هیچ گاهى گنهکارى بار گناه دیگرى را بر دوش نمى کشد؛ و اگر شخص ‍ سنگین بارى دیگرى را براى حمل گناه خود بخواند، چیزى از آن بر دوش ‍ نخواهد گرفت ، هر چند از نزدیکان او باشد! تو فقط کسانى را بیم مى دهى که از پروردگار خود در پنهانى مى ترسند و نماز را بر پا مى دارند؛ و هر کس ‍ پاکى (و تقوا) پیشه کند، نتیجه آن به خودش باز مى گردد؛ و بازگشت (همگان ) به سوى خداست .
(فاطر، 18)

منبع : سایت مرکز تعلیمان اسلامی واشنگتن

نماز در آیینه قرآن (2)

34- تنها خدا را عبادت کنید  یا عبادى الذین آمنوا ان ارضى واسعة فایاى فاعبدون .
اى بندگان من که ایمان آوردید! همانا زمین من فراخ و گسترده است ، پس ‍ تنها مرا عبادت کنید.
(عنکبوت ، 56).
35- خدا را با اعتقاد عبادت کنید  و لله الاسماء الحسنى فادعوه بها .
و براى خدا، نامهاى نیک است ؛ خدا را به آن (نامها) بخوانید.
(اعراف ، 180)
36- معبودى جز او نیست  ذلکم الله ربکم لا اله الا الله هو خالق کل شى ء فاعبدوه و هو على کل شى ء وکیل .
این پروردگار من و شماست که معبودى جز او نیست ، آفریننده همه چیز است ، پس او را پرستش کنید و او نگهبان هر چیز است .
(انعام ، 102)
37- راه راست در عبادت خداست  ان الله ربى و ربکم فاعبدوه هذا صراط مستقیم .
همانا خدا پروردگار من و شماست ، پس او را عبادت کنید، این راه راست است .
فصل سوم : نماز 
بخش اول : اهمیت و جایگاه نماز  
38- نماز جزء برنامه هاى حکومت اسلامى  الذین ان مکناهم فى الارض اقاموا الصلوة و اتوا الزکوة و امروا بالمعروف و نهو عن المنکر و لله عاقبة الامور.
یاران خدا کسانى هستند که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم ، نماز را بر پا مى دارند و زکات را ادا مى کنند و امر به معروف و نهى از منکر مى نمایند و پایان همه امور از آن خداست .
(حج ، 41)
39 نماز موهبتى الهى  و جعلنا هم ائمة یهدون بامرنا و اوحینا الهیم فعل الخیرات و اقام الصلوة و ایتاء الزکوة و کانوا لنا عابدین .
و آنان را پیشوایانى قرار دادیم که به دستور ما هدایت مى کنند و آنان وحى فرستادیم تا کارهاى نیک انجام دهند و نماز را برپا دارند و زکوة بدهند و آنان همگى عبادت کننده ما بودند.
(انبیاء، 73)
40 نماز و زکات  فاقیموا الصلوة و اتوا الرکوة و اعتصموا بالله هو مولیکم فنعم المولى و نعم النصیر.
پس نماز بگذارید و زکات بدهید و به خدا توسل جویید اوست مولاى شما، چه مولاى خوب و چه یار و یاور شایسته اى .
(حج ، 78)
41 نماز همراه با مشورت  و الذین استجابوا لربهم و اقاموا الصلوة و امرهم شورى بینهم و مما رزقنا هم ینفقون
و کسانى که دعوت پروردگار خود را اجابت نموده و نماز بپا مى دارند و امورشان به مشورت نهاده مى شود، و از آنچه روزیشان کرده ایم انفاق مى کند.
(شورى ، 37)
42 نماز و قرآن  ان الذین یتلون کتاب الله و اقاموا الصلوة و انفقوا مما رزقناهم سرا علانیة یرجون تجارة لن تبور
کسانى که کتاب الهى را تلاوت مى کنند و نماز را بر پا مى دارند و از آنچه به آنها روزى داده ایم پنهان و آشکار انفاق مى کنند تجارت (پر سودى ) را امید دارند که نابودى و کساد در آن نیست .
(فاطر، 29)
43 یکى از صفات متقین اقامه نماز است .  الذین یومنون بالغیب و یقیمون الصلوة و مما رزقنا هم ینفقون
پرهیزکاران آنهایى هستند که به غیب ایمان مى آورند و نماز بر پا مى دارند و از تمام نعمتها و مواهبى که با آنها روزى داده ایم انفاق مى کنند.
(بقره ،3)
44 نماز، خصلت مؤ منین  و المؤ منون و المؤ منات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یقیمون الصلوة و یؤ تون الزکوة و یطیعون الله و رسوله اولئک سیر حمهم الله ان الله عزیز حکیم
مردان و زنان با ایمان ولى (و یار و یاور) یکدیگرند امر به معروف و نهى از منکر مى کنند و نماز را بر پا مى دارند و زکات را مى پردازند و خدا و رسولش ‍ را اطاعت مى نمایند خداوند به زودى آنها خویش قرار مى دهد.
(توبه ، 71)
45 نماز یکى از اصول نیکى هاست  ... و لکن البر من امن بالله و الیوم الاخر و الملائکة و الکتاب و النبیین ... و اقام الصلوة ...
بلکه نیکى (و نیکوکار) کسانى هستند که به خدا و روز رستاخیز و فرشتگان و کتاب آسمانى و پیامبرانى ایمان آورده اند... و نماز را بر پا مى دارند... .
(بقره ، 177)
46 مستمر یاد خدا بودن  یا ایها الذین امنوا اذکرا الله ذکر کثیرا# وسبحوه بکرة و اصیلا
اى کسانى که ایمان آورده اید خدا را بسیار یاد کنید و صبح و شام او را تسبیح نمایید.
(احزاب 41و42)
47 دل بستن به خدا و اذکر اسم ربک و تبتل الیه تبتیلا
نام پروردگارت را یاد کن و تنها به او دل ببند.
(مزمل ، 8)
48 نماز و شکرگزارى  انا اعطیناک الکوثر فصل لربک و انحر
به خاطر شکرانه عطایاى ما براى پروردگارت نماز بخوان و قربانى کن .
(کوثر، 1و2)
49 نماز و عدالت اجتماعى  قل امر ربى بالقسط و اقیموا وجوهکم عند کل مسجد و ادعوه مخلصین له الدین کما بداءکم تعودون
بگو اى رسول ما پروردگار من شما را به عدل و درستى امر کرده و نیز فرموده که در هر عبادت روى به حضرت او آرید و خدا را از سر اخلاص ‍ بخوانید که چنانچه شما را در اول بیافرید دیگر بار به سویش باز آیید.
(عراف ، 29)
50 پاداش نماز  و الذین یمسکون بالکتاب و اقاموا الصلوة انا لا نضیع اجر المصلحین
و آنها که به کتاب (خدا) تمسک جویند و نماز را بر پا دارند (پاداش بزرگى خواهند داشت زیرا) ما پاداش مصلحان را ضایع نخواهیم کرد.
(اعراف ، 170)
51 نماز و آیین مستقیم  و ما امروآ الا لیعبدوا الله مخلصین له الدین حنفاء و یقیموا الصلوة و یوتوا الزکوة و ذلک دین القیمة
در حالى که به آنها دستورى داده نشده بود جز اینکه خدا را پرستش کنند با کمال اخلاص ، و از شرک به توحید باز گردند، نماز را بر پا دارند، و زکات را ادا کنند، و این است آئین مستقیم و صحیح و پایدار.
(بینه ، 1)
52 مؤ منان کسانى هستند که نماز را بر پا مى دارند الذین یقیمون الصلوة و یؤ تون الزکوة و هم بالاخرة هم یوقنون
همان کسانى که نماز را بر پا مى دارند و زکات را ادا مى کنند و به آخرت یقین دارند.
(نمل ، 2و3)
53 بر پا داشتن نماز یکى از برنامه هاى اولوا الالباب  و الذین صبروا ابتغاء وجه ربهم و اقاموا الصلوة و انفقوا مما رزقنهم سرا و علانیه و یدرؤ ن بالحسنه السیئة اولئک لهم عقبى الدار.
و آنها به خاطر ذات (پاک ) پروردگارشان شکیبائى مى کنند، و نماز را بر پا مى دارند، و از آنچه به آنها روزى داده ایم ، در پنهان و آشکار انفاق مى کنند، و با حسنات ، سیئات را از میان مى برند، پایان نیک سراى دیگر از آن آنهاست .
(رعد، 22)
54 نماز یکى از نشانه هاى ایمان  قل لعبادى الذین امنوا یقیموا الصلوة و ینفقوا مما رزقناهم سرا و علانیة
به بندگان من که ایمان آورده اند بگو: نماز را بر پا دارند و از آنچه به آنان روزى داده ایم در پنهان و آشکار انفاق کنند.
(ابراهیم ، 31)
55 نماز و صفات مؤ منان و مجاهدان  التائبون العابدون الحامدون السائحون الراکعون الساجدون الامرون بالمعروف و الناهون عن المنکر و الحافظون لحدود الله و بشر المومنین
(مؤ منان کسانى هستند که ) توبه کنندگان و عبادت کنندگان سپاس گویان و ساحت کنندگان و رکوع کنندگان و سجده آوران و آمران به معروف و نهى کنندگان از منکر و حافظان حدود (و مرزهاى ) الهى و بشارت بده مؤ منان را.
(توبه ، 112)
56 علم و نماز  لکن الرسخون فى العلم منهم و المؤ منون یؤ منون بما انزل الیک و ما انزل من قبلک و المقیمین الصلوة و المؤ تون الزکوة و المؤ منون بالله و الیوم الاخر اولئک سنوتیهم اجرا عظیما
ولى آن دسته از آنها که راسخ در علمند و آنها که ایمان دارند به تمام آنچه بر تو نازل شده و آنچه پیش از تو نازل گردیده ایمان مى آوردند و آنها که نماز را بر پا مى دارند و آنان که زکات مى دهند و آنها و روز قیامت ایمان آورده اند به زودى به همه آنان پاداشت عظیمى داد.
(نساء، 162)
57 مواظبت بر نمازها  والذین هم على صلاتهم یحافظون
مصلین کسانى هستند که مواظب نماز خویشتن اند و همه اوقات نماز را حفظ مى کنند.
(معارج ، 34)
58 مهندسى خانه و نماز  و اوحینا الى موسى و اخیه ان تبواء لقومکما بمصر بیوتا واجعلوا بیوتکم قبله و اقیموا الصلوة و بشر المؤ منین
و به موسى و برادرش وحى کردیم که براى قوم خود خانه هائى در سرزمین مصر انتخاب کنید، و خانه هایتان را مقابل یکدیگر (و متمرکز) قرار دهید و نماز را بر پا دارید و به مؤ منان بشارت ده (که سرانجام پیروز مى شوند).
(یونس ، 87)
59 نماز و عمل صالح  ان الذین امنوا و عملوا الصالحات و اقاموا الصلوة و اتوا الزکوة لهم اجرهم عند ربهم و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون
کسانى که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند و نماز را بر پا داشتند و زکات را پرداختند مزدشان نزد پروردگارشان است و نه ترسى بر آنهاست و نه غمگین مى شوند.
(بقره ، 277)
60 جهاد و نماز  الم تر الى الذین قیل لهم کفوا ایدیکم و اقیموا الصلواة و اتوا الزکوة
آیا ندیدى کسانى را که (در مکه ) به آنها گفته شد (فعلا) دست از جهاد بدارید و نماز بر پا کنید و زکات بپردازید.
(نساء، 77)